CHƯƠNG HAI 

Cung điện Đan Dương

thời Quang Trung

Như các nhà nghiên cứu văn học cổ từng biết Ngô Thì Nhậm là một trọng thần của vua Quang Trung. Bài CẢM HOÀI (Xúc cảm trong lòng) trong tập thơ đi sứ (1793) HOÀNG HOA ĐỒ PHẢ, Ngô Thì Nhậm có một nguyên chú cho biết “Cung điện Đan Dương là sơn lăng phụng chứa bảo y tiên hoàng ta” [1]. (Xem lại A.001).

Đây là một thông tin lịch sử quí giá không ai có thể phủ nhận được. Thông tin đó chứng tỏ Lăng Đan Dương của vua Quang Trung ở ngay trong Cung điện Đan Dương, hay nói cách khác Cung điện Đan Dương là nơi táng vua Quang Trung và từ đó nó trở thành Lăng Đan Dương - Sơn Lăng vua Quang Trung, giống như Khiêm Cung sau trở thành Khiêm Lăng của vua Tự Đức vậy. Lăng mộ vua Quang Trung được táng tại Cung điện Đan Dương, như vậy muốn xác định một nơi có khả năng là lăng mộ vua Quang Trung, ít nhất phải hội đủ các yếu tố trực tiếp và gián tiếp sau đây :

1. Đó là một nơi có những dấu hiệu của một vùng cung điện có nhiều kiến trúc đã bị đập phá (Cung điện Đan Dương);

2. Đã là một vùng cung điện thì ít nhất nơi ấy đã từng có hàng trăm người (chủ cung điện và người phục vụ) ở đó, nên ít nhất trong vùng phải có dấu tích năm, ba giếng nước cổ (bởi vì theo tập quán Đông phương không bao giờ người ta dám lấp giếng nước) ;

3. Một nơi được chọn làm dương cơ (nơi ở) và âm phần (mồ mả) phải có đủ các yếu tố cát địa (đất tốt);

4. Có dấu hiệu liên quan đến Phong trào Tây Sơn.

Nếu thiếu những yếu tố cơ bản đó thì không thể chấp nhận được nơi đó có khả năng là Cung điện Đan Dương - Sơn Lăng vua Quang Trung. 

Lăng Đan Dương nằm trong khu vực Cung điện Đan Dương. Trong lúc chờ khai quật để biết Lăng Đan Dương nằm vào chỗ nào, qua tài liệu và hiện vật điền dã, tôi mời độc giả cùng tôi đi tìm Cung điện Đan Dương. Tìm được Cung điện Đan Dương thì cũng đã là một tặng vật vô giá cho lịch sử Việt Nam rồi và có thể khai quật tìm nơi táng (huyệt mộ) của vua Quang Trung không có gì là chuyện xa vời nữa.

*

*     *

           Các vua chúa ngày xưa, ngoài cung điện chính ở Kinh đô, luôn có những cung hành tại  行在宮 ngoài Kinh thành. Cũng giống như vua chúa bên phương Tây có các cung điện mùa Hè, cung điện mùa Đông vậy. Vua Quang Trung cũng có những cung hành tại, nhưng rất tiếc sử sách viết về những cung điện ấy đã bị thiêu hủy hết từ đầu triều Nguyễn. Nhưng may sao, các nhà thơ trọng thần của vua Quang Trung như Phan Huy Ích, Ngô Thì Nhậm, các giáo sĩ Thiên chúa giáo - nhân chứng thời cuối Tây Sơn đầu