Tái hiện Lễ đăng quang của Hoàng đế Quang Trung tại Núi Bân

Bằng các nguồn tư liệu Hán Nôm, các văn thư của các vị thừa sai như Đút-xen, La Bạc-tét, Lông-rê và nhiều tư liệu khác, tác giả trình bày khái quát về chiến dịch nầy từ khi xuất phát ở Quy Nhơn cho đến khi thanh toán xong đồn Động Hải ờ giải đất cuối Thuận Hóa. Trong bài tham luận có hai tư liệu đáng chú ý:

Tác giả cho rằng nghĩa quân Tây Sơn đã dùng con đường thượng đạo từ Nghĩa Bình ra Thừa Thiên, qua nguồn Thanh Bồng và Thượng Mã Nhai ở miền tây xứ Quảng Ngãi. Vì thế nghĩa quân Tây Sơn đã xuất quân hạ đồn Hải Vân từ phía tây Thừa Thiên (cũ) chứ không phải con đường độc đạo từ phía Đông nam lên (Đà Nẳng ra).

Tài liệu thứ hai: Thành Phú Xuân là một phòng thành hình vuông đứng sát bờ sông Hương. Cổng thành chính có xây Vọng lâu. Có ảnh minh họa của Koffler-một thừa sai ở Đàng Trong suốt 14 năm (1740-1754).

Chiến dịch xảy ra trên một chiến trường 300km được giải quyết chớp nhoáng trong  vòng 10 ngày. Nếu kể từ khi đánh An-Nong (phía Nam Phú Xuân) cho đến khi hạ  xong đồn cuối cùng (Dinh Cát, Quảng Trị cũ) chỉ trong vòng 4 ngày.

Suốt dọc theo chiến dịch, một yếu tố quan trọng giúp cho sự thắng lợi của Nguyễn Huệ được nhanh chóng và triệt để là sự hưởng ứng nhiệt liệt của nhân dân Thuận Hóa-Phú Xuân.

Đây là tang sử vẻ vang nhất của nhân dân Thuận Hóa-Phú Xuân kể từ khi được trở về với đại gia đình dân tộc Việt Nam gần 5 thế kỷ trước (1306-1786). Chiến thắng Thuận Hóa-Phú Xuân đã đưa đến sự kiện nghĩa quân Tây Sơn vượt sông Gianh đánh thẳng ra Thăng Long-tiêu diệt nhà Trịnh-thống nhất đất nước ngay sau đó

Chiến dịch giải phóng Thuận Hóa-Phú Xuân năm 1786 diễn ra đúng vào ngày tháng nào?

Phần lớn tài liệu lịch sử về Phong trào Tây Sơn nói chung và chiến dịch Thuận Hóa-Phú Xuân  nói riêng đã bị nhà Nguyễn tiêu hủy. Việc tái hiện lại bức tranh lịch sử về Phong trào Tây Sơn đã khó nhưng không khó bằng việc xác định ngày tháng của các sự kiện lịch sử. Các tác giả xưa và nay thường không thống nhất với nhau. Tác giả bài tham luận nầy lựa chọn những tư liệu tiêu biểu nhất của các nguồn tư liệu: Hán nôm, thư của các giáo sĩ, các công trình nghiên cứu của người đương đại, rồi hệ thống hóa chúng trên một bảng trích ngang. Các tư liệu  được  nghiên cứu là ngày tháng xuất quân ở Quy Nhơn, đánh đồn Hải Vân, đánh đồn An Nong, hạ thành  Phú Xuân, quét sạch quân địch ở Dinh Cát và Động Hải.Tác giả chọn lấy những ngày tháng được tất cả các tác giả cổ kim tống nhất; thứ đến lấy các ngày tháng được đa số công nhận và hợp lý; cuối cùng loại bỏ những ngày tháng không hợp lý để chọn những ngày tháng hợp lý dù chưa được đa số thống nhất.

Bài tham luận nầy đề nghị nên thống nhất các ngày tháng theo bản kê sau đây:

Nguyễn Đắc Xuân