CHƯƠNG NĂM

Đâu là lịch sử đích thực của chùa Thiền Lâm?

Đại Nam Nhất Thống Chí (ĐNNTC) thời Tự Đức viết: “Tương truyền chùa do Thạch-liêm hòa thượng dựng”[1].

ĐNNTC thời Duy Tân cũng viết: “Tương truyền Hòa-thượng Thạch-Liêm lập lên” [2].

Có đúng như vậy không?

       Theo Hải Ngoại Kỷ Sự của Hòa thượng Thạch Liêm Thích Đại Sán cho biết: Theo lời đề nghị của quốc sư Hưng Liên, chúa Nguyễn Phúc Trăn đã hai lần mời ông sang Ðại Việt, nhưng ông chưa đi được. Mãi đến năm 1694, khi chúa Nguyễn Phúc Chu cho người sang mời một lần nữa Hòa thượng mới quyết định thực hiện lời mời. Đi theo Hòa thượng có đến một trăm người, trong đó hơn phân nửa là tăng chúng. Ðoàn người đi trên hai chiếc thuyền buôn mang theo rất nhiều pháp khí kinh tượng để tổ chức giới đàn. Thuyền của Hòa thượng tới đảo Cù Lao Chàm. Chúa Nguyễn Phúc Chu cho thuyền đi đón, về đến Thuận Hóa Phú Xuân ngày 28-1-Ất hợi (03-3-1695), trú ở chùa Thiền Lâm. Hòa thượng cho biết chùa Thiền Lâm lúc bấy giờ chỉ là một cái: “Nhà ở tối tăm chật hẹp chẳng đủ chỗ chứa 10 người, ban trưa còn thắp đuốc”[3]. Sau đó, Hòa thượng được chúa Nguyễn Phúc Chu tiếp.

Chúa hỏi: “Nhà ở được yên chăng?”

Hòa thượng trả lời thẳng thắn: “Chật hẹp, tối tăm, không được khoan khoái.” .

Như vậy, khi Hòa thượng Thạch Liêm đến Thuận Hóa, ở đây đã có chùa Thiền Lâm rồi. Cho nên không thể viết Hòa thượng Thạch Liêm là người “dựng” hay “lập nên” chùa Thiền Lâm được.